عقل و دین با هم تعارض ندارند

به گزارش خبرنگار مهر نشست فلسفه و دین از سری نشستهای همایش روز جهانی فلسفه عصر امروز سه شنبه در محل کتابخانه ملی برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام حسن رمضانی عضو پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی قم به بررسی موضوع نسبت عقل و دین پرداخت.

وی گفت: نسبت عقل و دین یا عقلانیت و دیانت از جمله مسائلی است که همواره میان اندیشمندان عقلمداری که دغدغه های دینی نیز آنها را آرام نمی گذارد و همچنین میان متشرعان دین مداری که گرایش های عقلی نیز آنها را در مسائل عقیدتی و معرفتی به سمت عقلانیت سوق می دهد مطرح بوده و است و خواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: اگر دیانت در فضای مطلق گفته شود و همچنین عقلانیت در فضای مطلق رها شود دو نظریه متضاد با هم در مورد عقل و دین وجود خواهد داشت. نظر نخست اینکه اگر ما تدین و اعتقاد به دین داریم چه بسا در برخی موارد یا همه موارد باید قید تعقل را بزنیم بالاخره ما اعتقاد به دین داریم و هرچه دین گفت باید آن را انجا م دهیم . نظریه متضاد با این ، این است که ما اگر تعقل را محور قرار دهیم هیچ تعهدی به دین و دیانت نداریم. اگر به نتایجی که با تعقل حاصل می کنیم دین مطابقت داشت آن هم اگر عقل پذیرفت آن را قبول می کنیم.

عضو پژوهشگاه فرهنگ و علوم انسانی قم افزود: اگر عقلانیت را از اطلاقیت درآوردیم و یک عقلانیت ناب را در نظر بگیریم و اگر دیانت هم دیانت ناب باشد ادعای بنده این است که هیچ گاه عقلانیت با دیانت در تضاد نیست و دیانت هم با عقلانیت در تضاد نیست.

رمضانی خاطرنشان کرد: اینکه بگویید عقل محدودیت هایی دارد چنین توهمی پیش بیاید که مسائل دینی غیر قابل توجیه استدلالی است. دیانت ناب هیچگاه با عقلانیت ناب در تضاد نیست. به این نتیجه زمانی دست پیدا می کنیم که اشراف کامل به دین آن هم دین اسلام داشته باشیم و در قسمت عقلانیت اگر یک فیلسوف به تمام کلمه باشیم اگر مقایسه ای بین این دو اشراف صورت بگیرد که اینها را بر هم عرضه کند آن زمان تصریح خواهد کرد که دین عین اخلاقیت است.

این استاد حوزه یادآور شد: این روایت از ائمه دین نقل شده که خداوند برای حضرت آدم سه هدیه آورد و به آدم شرط کرد که یکی را بپذیرد و آدم در میان اینها عقل را برگزید. بعد جبرئیل به دین و حیات گفت شما بر گردید آدم عقل را برگزید . دین و حیات گفتند ما ماموریم جایی باشیم که عقل در آنجاست. ما در روایات دیدیم که خدا هیچ پیامبری مبعوث نکرد مگر اینکه عقل او را تکمیل کرد و در روایت است که هر پیامبری اکمل مردم در عقل بود. اینها نشان دهنده این است که دین ثمره عقل است.

حجت الاسلام رمضانی در پایان خاطرنشان کرد: علامه حسن زاده آملی بارها این جمله را می فرمود که بهترین دفاع از عقلانیت و دیانت این است که اگر فرض کنیم تمام بنی نوع انسان ارسطو یا بوعلی یا میرداماد و از این جور نوابغ باشند اگر چنین فرض کنیم باز هم در چنین جامعه‌ای در برابر آنچه که پیامبر آورده است امی هستند.